วานิลลา.....อนาคตพืชเศรษฐกิจตัวใหม่

ความจริงเรารู้จักวานิลลามาเป็นเวลานาน มีการนำวานิลลามาใช้ประโยชน์มากมาย อาทิ การเติมแต่งกลิ่นในอาหาร ขนม ไอศกรีม อุตสาหกรรมยาและเครื่องสำอาง โดยทั่วไปวานิลลามักถูกเรียกและเขียนว่า วนิลา ซึ่งก็หมายถึง วานิลลา นั่นเอง

มารู้จักวานิลลากันเถอะ

วานิลลา เป็นพืชที่จัดอยู่ในสกุลวานิลลา (Vanilla) ตระกูล Orchidaceae ดังนั้นวานิลลาจึงเป็นกล้วยไม้อีกชนิดหนึ่งและยังเป็นพืชเครื่องเทศเพราะเป็นพืชที่ให้กลิ่น วานิลลา มีถิ่นกำเนิดในแถบอเมริกากลาง ไม่ได้เป็นพืชพื้นเมืองของไทยแต่เป็นพืชพื้นเมืองของประเทศเม็กซิโก เมื่อมีการนำไปปลูกในหลายประเทศจึงกลายเป็นพืชเศรษฐกิจของประเทศอื่นด้วย วานิลลาเป็นพืชเครื่องเทศที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงเป็นอันดับสองในตลาดโลก โดยผลผลิตของวานิลลาคือ ฝักที่บ่มแล้วและมีการสร้างสารที่ให้กลิ่นที่เรียกว่า วานิลลิน (Vanillin) และมีการนำสารนี้มาใช้ประโยชน์

วานิลลามีมากกว่า 50 ชนิดและมีเพียง 3 ชนิดที่มีสารวานิลลิน ได้แก่ Vanilla planifolia Andrew. (Vanilla fragrans Salibs) Vanilla pompona Shiede. และ Vanilla tahitensis J. W. Moore. ปัจจุบันวานิลลามีแหล่งผลิตที่สำคัญอยู่ที่ประเทศมาดากัสกา อินโดนีเซีย เม็กซิโก อย่างไรก็ตามผลผลิตที่ได้ยังไม่เพียงพอกับความต้องการของตลาด ปัจจุบันมีหน่วยงานในประเทศไทย อาทิ มูลนิธิโครงการหลวง ได้ทำการศึกษาวิจัยและปลูกทดสอบตามสถานีวิจัยต่างๆ เพื่อจะพัฒนาและส่งเสริมการปลูกให้เป็นพืชเศรษฐกิจอีกชนิดหนึ่งในประเทศ

ลักษณะโดยทั่วไปของวานิลลา

• ลำต้น เป็นเถาเลื้อย สีเขียว ยาว อวบน้ำ เถาพันไปบนต้นไม้ โดยใช้รากเป็นอวัยวะยึดเกาะ
• ใบ มีลักษณะแบน หนา สีเขียวเข้ม เป็นเงามัน อวบน้ำ ก้านใบสั้น
• ราก เป็นรากอากาศ มีสีขาว หรือสีขาวแกมเขียว ค่อนข้างยาว จะเกิดบริเวณข้อ ตรงข้ามกับใบ
• ตาดอก เกิดขึ้นตรงซอกใบ มีสีเขียว หนึ่งเถามีได้หลายช่อดอก หนึ่งช่อดอกมีจำนวน 5-16 ดอกและจะมีดอกบานเพียง 1-2 ดอกต่อวัน
• ดอก มีสีเหลืองปนเขียว หนึ่งดอกประกอบด้วย กลีบเลี้ยง 3 กลีบ กลีบดอก 3 กลีบ โดยกลีบดอก หนึ่งกลีบมีการพัฒนารูปเป็นปากแตร การผสมเกสรต้องอาศัยแมลง หรือ การช่วยผสม ดอกจะบานตอนเช้าและหุบตอนบ่าย ถ้าดอกไม่ได้รับการผสมก็จะร่วงไปในวันรุ่งขึ้น
• ฝัก มีลักษณะคล้ายทรงกระบอก สีเขียว เมื่อแก่ฝักจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองแกมน้ำตาล มีกลิ่นเล็กน้อย ระยะเวลาตั้งแต่ผสมเกสรจนถึงฝักแก่ใช้เวลาประมาณ 8-9 เดือน จำนวนฝักต่อช่อขึ้นอยู่กับจำนวนดอกที่ผสมติด

อนาคต ประเทศไทยอาจจะเป็นผู้ส่งออกฝักวานิลลาที่สำคัญในตลาดโลกก็ได้